Utusan Online

Dr. Ram Al Jaffri Saad, 3 Julai 2015

HARI Raya Aidilfitri telah di­sambut secara sederhana dan meriah di seluruh negara. Semua lapisan masyarakat tidak kira sama ada tua, muda, kanak-kanak mahupun orang dewasa masing-masing ceria dan bergembira di hari kemenangan tersebut. Kesempat­an turut diambil oleh anak-anak perantauan untuk pulang beraya di kampung bersama ahli keluarga dan sanak-saudara.

Pelbagai perkara boleh dikaitkan dengan Hari Raya. Bermula daripada penzahiran rasa syukur, sema­ngat persaudaraan, ziarah menzia­rahi, keprihatinan kepada ibu bapa dan keluarga sehinggalah kepada amalan-amalan murni yang lain.

Dalam kesibukan dan kegembiraan menyambut hari raya, penulis berpendapat inilah masa terbaik untuk mendidik anak-anak mengenai kewangan Islam. Sempena hari raya ini yang akan dirayakan untuk tempoh lebih 20 hari lagi adalah masa terbaik untuk memahamkan anak-anak mengenai kewangan Islam.

Mengapa penulis berfikiran sedemikian? Jawapannya adalah hari raya adalah sangat berkait rapat dengan duit raya. Orang dewasa bersifat pemurah pada hari raya dengan menghulurkan duit raya kepada kanak-kanak tak kira sama ada ahli keluarga, jiran tetangga ataupun masyarakat sekeliling. Datang sahaja ke rumah, pasti duit raya akan dihulur. Kanak-kanak pula kadang-kadang berkunjung ke rumah jiran-jiran bukan kerana mahu menjamah hidangan raya, tetapi lebih kepada duit raya.

Dengan duit raya yang dikumpul tersebut, banyak nilai baik yang boleh diterapkan kepada anak-anak. Dalam hal ini, kita boleh mulakan dengan mengajar mereka mengenai aplikasi kewangan Islam seperti zakat.

Umum sedia maklum, bulan Ramadan sering dikenali sebagai bulan zakat. Setiap insan yang hidup diwajibkan membayar zakat fitrah. Dalam konteks ini, ajar anak-anak mengenai kewajipan zakat fitrah. Jika boleh bawa mereka bersama semasa menyerahkan zakat fitrah kepada asnaf-asnaf yang terpilih.

Mereka akan dapat melihat sendiri kehidupan orang yang kurang bernasib baik dan memerlukan bantuan. Ini secara langsung dapat mengajar mereka erti bersyukur dan menyuburkan sikap suka memberi. Latihan di peringkat awal adalah penting kerana apabila mereka menginjak dewasa nanti, pasti tidak mempunyai masalah untuk menunaikan tanggungjawab ini.

Lanjutan daripada zakat fitrah, didik juga mereka dengan zakat harta. Kadang-kadang ada dalam kalangan masyarakat yang hanya faham zakat itu adalah zakat fitrah sahaja sedangkan zakat harta juga wajib ditunaikan.

Zakat harta ialah zakat yang wajib dibayar ke atas harta seperti hasil pertanian, binatang ternakan, perniagaan, wang simpanan, harta temuan, emas dan perak. Antara jenis-jenis zakat harta yang wajib dikeluarkan zakat ialah zakat hasil pertanian yang menjadi makanan rugi (asasi) sesuatu tempat seperti padi, gandum, kurma dan barli, zakat emas dan perak, zakat perniagaan seperti kedai, kilang dan saham, zakat wang simpanan, zakat pendapatan dan zakat rikaz dan ma’din.

Selain zakat, didik juga anak-anak mengenai wang syubhah. Menurut Dr. Yusuf al-Qaradawi, syub­hah bermaksud samar atau suatu keadaan yang mana sesuatu harta masih samar-samar sama ada halal ataupun haram. Beliau menjelaskan cara yang paling baik ialah dengan meninggalkan perkara-perkara yang syubhah ini bagi mengelakkan diri daripada terjerumus kepada perkara-perkara yang haram.

Dalam keghairahan anak-anak untuk kumpul duit raya dan berlumba-lumba dengan kawan-kawan untuk siapa yang dapat duit raya paling banyak, kadang-kadang mereka terjumpa duit raya yang keciciran. Maka peringatkan mereka tentang duit tersebut bukan kepunyaannya dan adalah haram untuk mengambilnya.

Apa yang boleh dibuat jika terjumpa dengan duit tersebut. Boleh diterangkan kepada mereka bahawa duit tersebut boleh sama ada dise­rah kepada Baitulmal atau diserah kepada golongan fakir.

Duit raya yang diperoleh juga boleh dikaitkan dengan duit takaful. Takaful merupakan sebuah perlin­dungan yang akan memberi manfaat kewangan ketika berdepan dengan masalah-masalah seperti kemalangan dan kesihatan. Duit takaful adalah pemberian sumbang­an bagi membantu orang lain yang ditimpa sebarang bencana.

Justeru, duit raya yang dikumpul itu perlu disimpan sama ada dalam bentuk takaful atau simpanan biasa di bank. Duit tersebut boleh digunakan dalam keadaan kecemasan atau keadaan-keadaan lain yang memerlukan sumber kewangan yang ba­nyak seperti menyambung pengajian dan sebagainya.

Akhir sekali, selepas zakat, duit syubhah dan takaful, beritahu mereka bahawa dengan duit raya mereka macam-macam boleh dilakukan dalam aplikasi kewangan Islam. Duit tersebut boleh disedekahkan atau diwakafkan atau diinfak ataupun didermakan.

Sedekah adalah pemberian seseorang individu Muslim kepada orang lain secara sukarela dan ikhlas tanpa dihadkan oleh jumlah dan waktu. Sedekah lebih luas daripada konteksnya berbanding zakat dan infak kerana sedekah merangkumi harta dan segala amal yang baik.

Duit raya boleh diserahkan untuk kegunaan dan kesejahteraan umum dalam bentuk wakaf. Begitu juga dengan infak dan derma yang mana duit raya boleh diinfakkan kepada fakir miskin sesama Muslim, infak bencana alam, infak kemanusiaan, dan lain-lain.

Ajarkan anak-anak bahawa Rasulullah SAW pernah bersabda seperti yang diriwayatkan oleh Bukhari dan Muslim: “Ada malaikat yang sentiasa berdoa setiap pagi dan malam: “Ya Allah SWT berilah orang yang berinfak, gantinya dan berkata yang lain, “Ya Allah jadikanlah orang yang menahan infak, kehancuran.”

Kesimpulannya, raya membawa seribu erti kepada semua pihak dan banyak perkara baik yang boleh dipelajari sempena raya. Ambillah kesempatan raya untuk mendidik anak-anak mengenai duit raya dan kewangan Islam. Semoga mendapat manfaat.

PENULIS ialah Pengarah Penerbit UUM (UUM Press) dan Pensyarah Kanan Perakaunan Islam, Pusat Pengajian Perakaunan (SOA), Universiti Utara Malaysia.

- See more at: http://www.utusan.com.my/rencana/didik-kewangan-islam-sempena-musim-raya-1.115971#sthash.IrQvz8A8.dpuf